Podział majątku wspólnego małżonków

Umowny podział majątku wspólnego

Zgodnie z treścią przepisu art. 1037§ 1 k.p.c. w zw. z art. 46 k.r.o. można przeprowadzić umowny podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności małżeńskiej.

Umowny podział majątku wspólnego jest dokonywany przez zawarcie umowy:

• gdy w skład majątku wchodzą ruchomości – umowa może być zawarta w dowolnej formie,
• gdy chodzi o nieruchomości – umowa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

Sądowy podział majątku wspólnego

Sądowy podział majątku wspólnego jest prowadzony w trybie postępowania nieprocesowego (zob. art. 566 k.p.c. i 567 k.p.c.).

Sprawę o podział majątku wspólnego wszczyna się przed sądem rejonowym właściwy ze względu na położenie majątku, a jeżeli wspólność ustała na skutek śmierci jednego z małżonków – przed sądem spadku.

Podział majtku wspólnego może być również przedmiotem sprawy o rozwód, separację albo unieważnienie małżeństwa.

Sprawa o podział majątku wspólnego może być połączona z działem spadku.

W postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami sąd rozstrzyga także o żądaniu ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym oraz o tym, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego lub odwrotnie podlegają zwrotowi.

Przykładowe składniki majątku wspólnego:

• pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
• dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
• środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
• kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 963, z późn. zm.).

Do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

• przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
• przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
• prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
• przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
• prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
• przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
• wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
• przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
• prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
• przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Wniosek o podział majątku wspólnego podobnie jak każde pismo procesowe powinien zawierać:

• oznaczenie sądu do którego jest skierowany;
• oznaczenie imienia i nazwiska oraz adresu uczestników, ich przedstawicieli ustawowych, pełnomocników;
• oznaczenie rodzaju pisma;
• osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności;
• podpis strony, jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;
• wymienienie załączników.

We wniosku należy wskazać składniki majątku wspólnego małżonków. Nie wskazanie składników majątku wspólnego stanowi brak formalny wniosku.

Wniosek o podział majątku wspólnego podlega opłacie stałej.

Rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament.

Testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy.

Spadkodawca może w każdej chwili odwołać zarówno cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia.

Odwołanie testamentu może nastąpić bądź w ten sposób, że spadkodawca sporządzi nowy testament, bądź też w ten sposób, że w zamiarze odwołania testament zniszczy lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność, bądź wreszcie w ten sposób, że dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień.

Jeżeli spadkodawca sporządził nowy testament nie zaznaczając w nim, że poprzedni odwołuje, ulegają odwołaniu tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego testamentu.

Testament należy tak tłumaczyć, ażeby zapewnić możliwie najpełniejsze urzeczywistnienie woli spadkodawcy.

Jeżeli testament może być tłumaczony rozmaicie, należy przyjąć taką wykładnię, która pozwala utrzymać rozrządzenia spadkodawcy w mocy i nadać im rozsądną treść.

Sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych.

Testamentu nie można sporządzić ani odwołać przez przedstawiciela.

Testament może być sporządzony w formie testamentu zwykłego albo szczególnego

Spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą.

Testament może być sporządzony w formie aktu notarialnego.

Spadkodawca może sporządzić testament także w ten sposób, że w obecności dwóch świadków oświadczy swoją ostatnią wolę ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego.

Oświadczenie spadkodawcy spisuje się w protokole z podaniem daty jego sporządzenia. Protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków. Protokół powinien być podpisany przez spadkodawcę, przez osobę, wobec której wola została oświadczona, oraz przez świadków. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać protokołu, należy to zaznaczyć w protokole ze wskazaniem przyczyny braku podpisu.

Osoby głuche lub nieme nie mogą sporządzić testamentu alograficznego.

Spadkodawca może powołać do całości lub części spadku jedną lub kilka osób.

Jeżeli spadkodawca powołał do spadku lub do oznaczonej części spadku kilku spadkobierców, nie określając ich udziałów spadkowych, dziedziczą oni w częściach równych.

Jeżeli spadkodawca przeznaczył oznaczonej osobie w testamencie poszczególne przedmioty majątkowe, które wyczerpują prawie cały spadek, osobę tę poczytuje się w razie wątpliwości nie za zapisobiercę, lecz za spadkobiercę powołanego do całego spadku. Jeżeli takie rozrządzenie testamentowe zostało dokonane na rzecz kilku osób, osoby te poczytuje się w razie wątpliwości za powołane do całego spadku w częściach ułamkowych odpowiadających stosunkowi wartości przeznaczonych im przedmiotów.

Można powołać spadkobiercę testamentowego na wypadek, gdyby inna osoba powołana jako spadkobierca ustawowy lub testamentowy nie chciała lub nie mogła być spadkobiercą (podstawienie).

Jeżeli spadkodawca powołał kilku spadkobierców testamentowych, a jeden z nich nie chce lub nie może być spadkobiercą, przeznaczony dla niego udział, w braku odmiennej woli spadkodawcy, przypada pozostałym spadkobiercom testamentowym w stosunku do przypadających im udziałów (przyrost).

Każdy spadkobierca wchodzi w prawa i obowiązki majątkowe osoby zmarłej z chwilą otwarcia spadku.

Nabycie spadku zostaje stwierdzone w postanowieniu sądu spadku w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku – pod warunkiem:

• złożenia przez spadkobiercę oświadczenia w przedmiocie przyjęcia spadku wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza,
• braku oświadczenia spadkobiercy o odrzuceniu spadku w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania.

Po spełnieniu ustawowych przesłanek nabycie spadku przez spadkobiercę może być stwierdzone w akcie poświadczenia dziedziczenia.

Adwokat bierze udział w postępowaniu karnym w następujących rolach:

• obrońca podejrzanego w postępowaniu przygotowawczym,
• obrońca oskarżonego w postępowaniu sądowym,
• pełnomocnik pokrzywdzonego w postępowaniu przygotowawczym,
• pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego lub prywatnego lub subsydiarnego w postępowaniu sądowym.

Adwokat może udzielić porady prawnej osobie, która posiada wiedzę, że znajduję się w kręgu zainteresowań organów ścigania, której jeszcze nie postawiono zarzutów.

Zgodnie z przepisem art. 49 k.p.k. pokrzywdzonym może być osoba fizyczna lub osoba prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo.
Pokrzywdzonym może być także niemająca osobowości prawnej:

1. instytucja państwowa lub samorządowa;
2. inna jednostka organizacyjna, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną.

Pokrzywdzonymi są coraz częściej podmioty gospodarcze i w takich sprawach obecność adwokata jako pełnomocnika podmiotu gospodarczego w postępowaniu karnym wydaje się być niezbędna, w szczególności przy czynnościach zapoznania się z aktami sprawy, sporządzania wniosków dowodowych, braniu udziału w innych czynnościach postępowania przygotowawczego, w tym w czynnościach niepowtarzalnych.
Rola adwokata w postępowaniu sądowym jest również istotna mając na uwadze sporządzanie i wnoszenie wniosków dowodowych, zadawanie pytań oskarżonym, świadkom, biegłym, oraz sporządzanie i wnoszenie środków odwoławczych.

Zgodnie z przepisem art. 77 k.p.k. oskarżony może mieć nie więcej niż trzech obrońców.
Zgodnie z treścią przepisu art. 85 § 1 k.p.k. obrońca może bronić kilku oskarżonych, jeżeli ich interesy nie pozostają w sprzeczności.
Przepis art. 86 k.p.k. reguluje samodzielną pozycję obrońcy w postępowaniu karnym, który musi działać na korzyść oskarżonego.

Obrona obligatoryjna (art. 79 § 1 i 2 k.p.k. oraz art. 80 k.p.k.) – w postępowaniu karnym oskarżony musi mieć obrońcę, jeżeli:

• nie ukończył 18 lat,
• jest głuchy, niemy, lub niewidomy,
• zachodzi uzasadniona wątpliwość, czy jego zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania swoim postępowaniem nie była w czasie popełnienia tego czynu wyłączona lub w znacznym stopniu ograniczona,
• zachodzi uzasadniona wątpliwość, czy stan jego zdrowia psychicznego pozwala na udział w postępowaniu lub prowadzenie obrony w sposób samodzielny oraz rozsądny,
• oskarżony musi mieć również obrońcę wtedy, gdy sąd uzna to za niezbędne ze względu na inne okoliczności utrudniające obronę,
• oskarżony musi mieć obrońcę w postępowaniu przed sądem okręgowym, jeżeli zarzucono mu zbrodnię.

Jeżeli obrońca nie reprezentuje oskarżonego w wypadkach powyżej wskazanych, to zachodzi bezwzględna przyczyna odwoławcza.

Powstanie formalnego stosunku obrończego (art. 76, 78, 83 k.p.k.):

• adwokat może być ustanowiony obrońcą przez podejrzanego lub oskarżonego,
• adwokat może być ustanowiony obrońcą podejrzanego lub oskarżonego pozbawionego wolności przez inną osobę, do czasu ustanowienia obrońcy przez podejrzanego lub oskarżonego,
• adwokat może być ustanowiony obrońcą dla nieletniego lub ubezwłasnowolnionego przez przedstawiciela ustawowego lub osobę pod której pieczą podejrzany lub oskarżony pozostaje,
• adwokat może być wyznaczony przez Sąd jako obrońca z urzędu.